สคาถกปุญญาภิสันทวรรควรรณนาที่ 5

อรรถกถาปฐมอภิสันทสูตร

พึงทราบอธิบายในปฐมอภิสันทสูตรที่ 1 แห่ง สคาถกปุญญา-
ภิสันทวรรคที่ 5.
คำว่า อสํเขยฺโย คือ ไม่สิ้นไปด้วยการนับตามสลาก. ก็การนับ
กองบุญนี้ ย่อมไม่มีด้วยอำนาจการประกอบ. คำว่า มีสิ่งที่น่ากลัวมาก คือ
มีสิ่งที่น่ากลัวมาก ด้วยอำนาจอารมณ์ที่น่ากลัว ทั้งที่มีวิญญาณและไม่มี
วิญญาณ. คำว่า ปุถู คือมาก. คำว่า ไหลไป คือหลั่งอยู่. คำว่า อุปยนฺติ
ได้แก่ เข้าไปอยู่.
จบปฐมอภิสันทสูตรที่ 1

2. ทุติยอภิสันทสูตร

ห้วงบุญกุศล 4 ประการ

[1607] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ห้วงบุญห้วงกุศลอันเป็นปัจจัยนำมา
ซึ่งความสุข 4 ประการนี้ 4 ประการเป็นไฉน อริยสาวกในธรรมวินัยนี้
ประกอบด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระพุทธเจ้าว่า แม้เพราะเหตุนี้ ๆ
พระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น ฯลฯ เป็นผู้จำแนกธรรม นี้เป็นห้วงบุญห้วง
กุศลอันนำมาซึ่งความสุขประการที่ 1 อีกประการหนึ่ง อริยสาวกประกอบ

ด้วยความเลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระธรรม ... นี้เป็นห้วงบุญห้วงกุศลอัน
นำมาซึ่งความสุขประการที่ 2 อีกประการหนึ่ง อริยสาวกประกอบด้วยความ
เลื่อมใสอันไม่หวั่นไหวในพระสงฆ์ ... นี้เป็นห้วงบุญห้วงกุศลอันนำมาซึ่ง
ความสุขประการที่ 3 อีกประการหนึ่ง อริยสาวกมีใจปราศจากความตระหนี่
อันเป็นมลทิน มีจาคะอันไม่ติดขัด มีฝ่ามืออันชุ่ม ยินดีในการสละ ควรแก่
การขอ ยินดีในการจำแนกทาน อยู่ครอบครองเรือน นี้เป็นห้วงบุญห้วงกุศล
อันนำมาซึ่งความสุขประการที่ 4 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ห้วงบุญห้วงกุศลอัน
เป็นปัจจัยนำมาซึ่งความสุข 4 ประการนี้แล.
[1608] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ใคร ๆ จะนับจะประมาณบุญของ
อริยสาวกผู้ประกอบด้วยห้วงบุญห้วงกุศล 4 ประการนี้ว่า ห้วงบุญห้วงกุศล
อันเป็นปัจจัยนำมาซึ่งความสุข มีประมาณเท่านี้ มิใช่กระทำได้โดยง่าย ที่แท้
ห้วงบุญห้วงกุศลย่อมถึงความนับว่า เป็นกองบุญใหญ่ จะนับจะประมาณมิได้.
[1609] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย มหานทีเหล่านี้ คือ แม่น้ำคงคา
ยมุนา อจิรวดี สรภู มหี ย่อมไหลเรื่อยไปที่ปากน้ำใด จะนับจะประมาณ
น้ำที่ปากน้ำนั้นว่า ประมาณเท่านี้อาฬหกะ หรือร้อยอาฬหกะ พันอาฬหกะ
แสนอาฬหกะ มิใช่กระทำได้โดยง่าย ที่แท้ แม่น้ำย่อมถึงความนับว่าเป็น
กองน้ำใหญ่จะนับจะประมาณมิได้ แม้ฉันใด ใคร ๆ จะนับจะประมาณบุญ
ของอริยสาวกผู้ประกอบด้วยห้วงบุญห้วงกุศล ประการนี้ว่า ห้วงบุญห้วงกุศล
อันเป็นปัจจัยนำมาซึ่งความสุข มีประมาณเท่านี้ มิใช่กระทำได้โดยง่าย ที่แท้
ห้วงบุญห้วงกุศลย่อมถึงความนับว่า เป็นกองบุญใหญ่ จะนับจะประมาณมิได้
ฉันนั้นเหมือนกัน พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสพระพุทธพจน์นี้ว่า

[1610] แม่น้ำเป็นอันมากที่หมู่คือคณะนรชน
อาศัยแล้ว ย่อมไหลไปสู่สาครทะเลหลวง
ซึ่งจะประมาณมิได้ เป็นที่ขังน้ำอย่างใหญ่
มีสิ่งที่น่ากลัวมาก เป็นที่อยู่ของรัตนะ
ฉันใด สายธารแห่งบุญย่อมไหลไปสู่
นรชนผู้เป็นบัณฑิต ผู้ให้ข้าว น้ำ ผ้า
ที่นอน ที่นั่งและเครื่องปูลาด เหมือน
แม่น้ำไหลไปสู่สาคร ฉันนั้นเหมือนกัน.
จบทุติยอภิสันทสูตรที่ 2

อรรถกถาทุติยอภิสันทสูตร

พึงทราบอธิบายในทุติยอภิสันทสูตรที่ 2.
คำว่า มหานที ย่อมไหลเรื่อยไปที่ปากน้ำใด ความว่า ที่ปาก
น้ำใด แม่น้ำใหญ่เหล่านี้ รวมเป็นอันเดียวกัน ไม่มีระหว่าง.
จบอรรถกถาทุติยอภิสันทสูตรที่ 2